Overal ter wereld worden vrouwen geconfronteerd met genderongelijkheid, soms in combinatie met andere vormen van discriminatie. Zij ervaren daardoor meer onrecht.

Mannen bezitten 50% meer rijkdom dan vrouwen en bovendien zijn vrouwen kwetsbaarder voor de gevolgen van oorlog, klimaat, economische- en migratiecrises en discriminatie op alle gebieden van het privé- en openbare leven. Ze hebben ook minder toegang tot financiële middelen, land, onderwijs, politieke macht en gezondheidszorg.  

Dit onrecht is niet aangeboren: het is het resultaat van wereldwijde, structurele ongelijkheden. Aan de basis hiervan liggen de gendergebonden sociale rollen en discriminerende culturele normen en praktijken.  

Maar vrouwen zijn niet alleen slachtoffers van dit patriarchale systeem, zij zijn tegelijk en vooral de drijvende kracht achter de verandering naar een meer gelijke en rechtvaardige samenleving.  

Oxfam maakt daarom bij al haar werk gebruik van een gendermarker, of het nu gaat om humanitaire hulp, internationale samenwerking, eerlijke handel of politieke belangenbehartiging.

• Er zouden naar schatting 150 miljoen minder mensen honger lijden als vrouwen dezelfde toegang hadden tot de productiemiddelen in de landbouw als mannen.
• Door de pandemie zijn 36 jaar aan gelijkheid tussen vrouwen en mannen tenietgedaan
• Van de 800 miljoen mensen ouder dan 15 die niet kunnen lezen of schrijven zijn vrouwen.
• Wereldwijd verdienen vrouwen gemiddeld 23% minder dan mannen.

Voor Oxfam betekent genderrechtvaardigheid volledige gelijkheid en gelijkwaardigheid op elk vlak. Zo kunnen vrouwen het beleid, de structuren en de beslissingen die hun leven en de samenleving beïnvloeden, samen en in gelijke mate mee bepalen en vormgeven. 

De wetgeving en het beleid blijven verbeteren is noodzakelijk, maar dat volstaat niet. Wij geloven dat het transformeren van de machtsverhoudingen tussen vrouwen en mannen, en de structuren, normen en waarden waarop deze gebaseerd zijn, essentieel is om een einde te maken aan armoede en om ongelijkheden te herstellen. 

Wij zijn ervan overtuigd dat empowerment van vrouwen en collectieve actie de belangrijkste drijfveren zijn voor duurzame verbeteringen in vrouwenrechten. Tegelijk vormen ze een krachtige hefboom voor het beëindigen van armoede, niet alleen voor vrouwen en meisjes, maar voor iedereen.

GENDERRECHTVAARDIGHEID CENTRAAL IN ONZE ACTIES

Genderongelijkheid versterkt macht en economische ongelijkheid, en daarom staan meisjes en vrouwen centraal in de strategie van Oxfam België. Vrouwen en meisjes zijn vaak het eerste en grootste slachtoffer van ongelijkheid. We streven dan ook, in woord en daad, naar een ander politiek en economisch model dat genderrechtvaardigheid versterkt. Want het huidige politieke en economische model veroorzaakt en bestendigt gender-gerelateerde uitbuiting, onderdrukking en geweld. Daarom werken we samen met organisaties die genderrechtvaardigheid nastreven en feministische principes uitdragen. We versterken de stem aan vrouwengroepen, boerinnen en onderneemsters zodat ze mee beslissingen kunnen nemen die hen aanbelangen. We pleiten eveneens voor een economie die onbetaalde zorgarbeid valoriseert. Als Oxfam stellen we ook zelf feministische principes centraal.

We bekijken genderongelijkheid niet geïsoleerd en zetten de ‘intersectionele’ bril op; dit wil zeggen dat we niet enkel naar gender als bron van ongelijkheid kijken, maar verbanden leggen naar andere vormen van ongelijkheid zoals huidskleur, economische situatie, leeftijd… Want het is vaak de combinatie van die factoren die de toegang tot middelen, macht en kansen bepaalt.

EEN FEMINISTISCHE BENADERING VAN DE KLIMAATRECHTVAARDIGHEID

De gevolgen van de klimaatcrisis treffen iedereen, maar ze raken vrouwen naar verhouding harder. 

De vrouwen uit landen met hoge armoedecijfers worden bijzonder hard getroffen. In eerste instantie omdat deze landen vaker worden getroffen door extreem weer, zoals steeds frequenter voorkomende overstromingen, orkanen en droogteperioden. Daarnaast staan vrouwen ook in voor 60 tot 80% van de voedselproductie in de lage- en middeninkomenslanden. Dat betekent dat de klimaatcrisis niet alleen een bedreiging vormt voor de wereldwijde voedselproductie, maar ook voor de economische onafhankelijkheid van de landbouwsters die maar zelden eigenaar zijn van de grond die ze bewerken en van het gereedschap waarmee ze dat doen. Bovendien hebben ze maar een heel beperkte toegang tot leningen of tot opleidingen rond nieuwe landbouwtechnieken. Binnen hun familie hebben ze bovendien vaak geen beslissingsmacht.

Vandaar dat we denken dat het van cruciaal belang is dat we hen steunen. Niet alleen met onze internationale samenwerkingsprojecten, maar ook via ons advocacywerk in België en daarbuiten. Het is hierbij essentieel om over de nodige middelen te beschikken voor landen en bevolkingsgroepen die het meeste lijden onder de klimaatcrisis. Die middelen moeten hen in staat stellen zich aan te passen en veerkrachtiger te worden. Maar de recentste tendensen zijn erg zorgwekkend, zoals blijkt uit het Oxfamrapport ‘Climate Finance Shadow Report 2020’. De zogenaamde ‘rijke’ landen – landen met hoge inkomens die historisch gezien ook verantwoordelijk blijken voor de hoge co2-uitstoot – komen hun belofte aan de landen met lagere inkomens, die bovendien het minste verantwoordelijk zijn voor de vervuiling, niet na. Ze beloofden elk jaar 100 miljard dollar te schenken om te helpen bij de aanpassing aan de klimaatverandering. Daarenboven is er ook geen gelijkheid tussen mannen en vrouwen wat betreft het klimaatbeleid en worden er te weinig middelen toegekend aan organisaties van autochtone vrouwen, terwijl net zij vooropgaan in de ecologische strijd en de vernietiging van het milieu in de eerste plaats hun activiteiten in gevaar brengt.

Om de beleidsmakers aan hun verplichtingen te herinneren, legt Oxfam haar hele gewicht in de schaal op grote internationale bijeenkomsten, waaronder ook de VN-klimaatconferenties.

Tijdens de COP27 in Sharm-El-Sheikh hebben we onze petitie overhandigd aan toenmalig federaal minister van Leefmilieu Zakia Khattabi. De ondertekenaars eisen dat België zijn verantwoordelijkheid als historisch vervuiler opneemt tegenover de landen in de frontlinie en meer gaat bijdragen aan de internationale klimaatfinanciering.

VROUWEN VAAK ALS EERSTE IN DE BRANDHAARD

Als vrouwen in conflictgebieden gedwongen zijn te verhuizen, worden zij geconfronteerd met grote onzekerheid. Omdat zij hun huis moeten ontvluchten, krijgen vrouwen te maken met veel extra problemen zoals kinderopvang, zorgarbeid, menstruatieverzorging, borstvoeding, enz. Vrouwen lopen een groter risico dan mannen op fysieke mishandeling en/of seksueel misbruik.

 Wanneer we humanitaire hulp bieden, streven we er altijd naar om die behoefte aan veiligheid in te lossen. Zo richten we in de kampen voor mensen op de vlucht een ontvangstruimte in die voorbehouden is aan vrouwen, zorgen we voor psychologische begeleiding, of verzekeren we de veilige en verlichte toegang tot de sanitaire installaties.

Sinds 2020 maken we bij al onze programma’s gebruik van een humanitaire gendermarker. We zijn ons ervan bewust dat vrouwen, meisjes, mannen en jongens elk op hun eigen manier worden getroffen door humanitaire crisissen, en we weten ook dat ze verschillende mechanismen aanspreken om ermee om te gaan en zich erop voor te bereiden. Dankzij die marker, een soort audit van onze humanitaire programma’s, kunnen we beter tegemoetkomen aan de specifieke behoeften van de verschillende bevolkingsgroepen op basis van hun gender.

TOENEMENDE ONGELIJKHEID TUSSEN MANNEN EN VROUWEN DOOR DE CRISIS

De COVID-19-pandemie en de daaropvolgende economische en sociale crisis hebben de ongelijkheid wereldwijd doen toenemen en dreigen vrouwen blijvend achter te stellen. De pandemie heeft ervoor gezorgd dat vrouwen in 2020 wereldwijd met een inkomensverlies van ten minste 800 miljard dollar opgezadeld zaten. Dat is meer dan het BBP van de 98 armste landen samen. Via ons advocacywerk strijden we om die impact op de vrouwen dan ook een centrale plaats te geven in de politieke antwoorden op de crisis waartoe de COVID-19-pandemie heeft geleid.

Naar onze mening moeten die plannen:

•  Een overheidsbeleid promoten dat zorgtaken verdeelt tussen mannen en vrouwen;
• de ongelijkheid wegwerken tussen vrouwen en mannen op de arbeidsmarkt;
• wereldwijd een feministische budgettering toepassen op de relanceplannen;
• kiezen voor een internationale feministische solidariteit.

ONDERSTEUNING VAN VROUWENORGANISATIES

Via internationale samenwerkingssprojecten ondersteunt Oxfam vrouwenorganisaties in ongeveer 60 landen. Daarbij stellen we ons altijd tot doel de vrouwenrechten te bevorderen, en de leefomstandigheden van vrouwen te verbeteren en hen zelfstandiger te maken.

Een van de vlaggenschipprojecten die Oxfam België samen met zijn partners in het leven heeft geroepen om bij te dragen tot die gelijkheid van rechten is de Gender Action Learning-methode. In Mali, Burkina Faso, de RD Congo en de bezette Palestijnse gebieden zijn deze ateliers die tot 18 maanden kunnen duren, doeltreffende tools gebleken om de ongelijke machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen in de privésfeer en op het werk recht te trekken en de zorgtaken beter te verdelen. Daardoor kunnen vrouwen meer tijd besteden aan hun professionele bezigheden en zien ze hun inkomen stijgen.

FAIR TRADE, EEN EMPOWERMENTTOOL VOOR VROUWEN

Voor Oxfam is eerlijke handel een hefboom voor emancipatie. De coöperaties waarmee we samenwerken, en die thee, cacao of koffie produceren, zijn meer dan alleen maar leveranciers van grondstoffen of producten. We gaan een langetermijnpartnerschap op gelijke voet aan, waardoor de producenten financiële zekerheid hebben en een betere controle hebben over de middelen die zij produceren.

EEN LANS BREKEN VOOR HET FEMINISME, IN BELGIË EN DAARBUITEN

De strijd tegen de discriminatie van vrouwen vereist een structurele aanpak op het niveau van de overheden en de internationale organisaties. Nog te vaak bestaan deze organen en instituties voor het merendeel uit mannen, waardoor de huidige machtsverhoudingen alleen maar in stand worden gehouden.

Er zijn dan ook nieuwe bestuursvormen nodig die een eind maken aan de discriminatie op basis van gender, etnische afkomst, of seksuele geaardheid. In de Adviesraad Gender en Ontwikkeling, waarvan Oxfam tot 2025 voorzitter is, zien we erop toe dat er in het Belgische en internationale beleid rekening wordt gehouden met genderrechtvaardigheid.

Op Belgisch niveau betekent dat bijvoorbeeld dat de 18 organisaties die in de Adviesraad zetelen ijveren voor de opname van genderrechtvaardigheid in het Nationaal Energie- en Klimaatplan. Concreet pleiten we er bij de Belgische overheden voor om de vrouwenrechten tot een vast onderdeel te maken van het Belgische energie- en klimaatbeleid voor de komende jaren. Op internationaal niveau waakt de Adviesraad over de integratie van een genderperspectief in de activiteiten van de Verenigde Naties, door bij te dragen aan het werk van de Commission on the Status of Women van de VN.

HET GENDERASPECT IN VOEDSELSYSTEMEN

Wereldwijd nemen vrouwen 43% van de voedselproductie voor hun rekening. Als de problemen en ongelijkheden worden aangepakt, kunnen vrouwen een sleutelrol spelen in de transformatie van onze huidige voedselsystemen.

Wettelijke en sociale structuren overal ter wereld marginaliseren en verhinderen dat vrouwelijke boeren als boer worden erkend, waardoor het voor hen vrijwel onmogelijk is om toegang te krijgen tot geïnstitutionaliseerde regelingen, subsidies, kredieten en vele andere diensten. (Ook voor mannelijke, kleinschalige boeren in het globale Zuiden is dit beperkt). Maar plattelandsvrouwen en vrouwelijke landarbeiders zijn niet enkel slachtoffers van geglobaliseerde voedselsystemen, zij zijn tegelijk de voornaamste aanjagers van verandering.

In een poging om deze ongelijkheden weg te werken, analyseert Oxfam België het Europese landbouw- en internationale samenwerkingsbeleid om duidelijkheid te scheppen over de man-vrouwverdeling van de steun. Oxfam maakt ook gebruik van de ervaring van innovatieve boerinnen en baseert zich op hun realiteit om een coherente analyse te garanderen. Ten slotte houdt Oxfam rekening met andere vormen van onderdrukking en hanteert zij een intersectionele aanpak om tegemoet te komen aan de specifieke behoeften van vrouwen.

DE FEMINISTISCHE PRINCIPES VAN OXFAM

11 feministische principes vormen de leidraad voor het werk met partners, de implementatie van onze programma’s, onze humanitaire acties, onze campagnes en ons advocacywerk. Die principes zijn vastgelegd door Oxfam België en geven onze organisatiecultuur en ons gedrag op het werk mee vorm.